Gertrude

Geboeid kijk ik naar Goenka die via een video ons deze eerste avond van de tiendaagse vipassana-training toespreekt. Ik zit op een meditatiekussen helemaal achteraan in de grote Dhammahal van het Vipassanacentrum in België en kijk om me heen naar de bijna honderd andere mensen.

            ‘Niets is moeilijker dan uzelf te onthouden van dat waar u aan gehecht bent. Iedere alcoholicus weet dat alcohol niet goed voor hem is en toch kan hij er niet vanaf blijven, ieder mens weet dat je een ander mens niet mag doden en toch vinden er dagelijks moorden plaats. En denk niet dat dit niets met u te maken heeft, oh nee! Zoveel mensen leven in misère en willen zo graag anders en ondanks dit verlangen creëren even zoveel mensen telkens weer misère, dag in dag uit. U bent hier als student en hebt u bereid verklaard om u te onderwerpen aan een tiendaagse training om het rad waarin u gevangen zit een halt toe te roepen, zodat u kunt ontsnappen aan misère en een leven kunt creëren van vrede en harmonie.’ Goenka zwijgt even, kijkt langzaam en weloverwogen om zich heen en gaat dan verder. ‘Iedereen is op zoek naar vrede en harmonie, omdat deze in ons leven ontbreken. We voelen ons allemaal wel eens rusteloos, geïrriteerd, uit ons evenwicht en ellendig. En als we ons rusteloos voelen, houden we dit niet beperkt tot onszelf maar blijven we dit vervelende gevoel overbrengen op anderen. De onrust doordringt de atmosfeer rond degene die zich ellendig voelt. En ieder ander waarmee zo iemand in contact komt wordt ook geïrriteerd en rusteloos. Dit is beslist niet de juiste manier van leven. Om verlost te worden van onze onrust moeten we de eigenlijke oorzaak van de onrust kennen, de oorzaak van die ellende. Als we het probleem onderzoeken wordt al snel duidelijk dat telkens wanneer we iets negatiefs, een onzuiverheid in de geest ontwikkelen, we wel onrustig moeten worden. Een geestelijke onzuiverheid, een mentale verontreiniging, kan niet samen gaan met vrede en harmonie. Hoe ontwikkelen we nu zo'n negativiteit? We worden erg ongelukkig als we merken dat iemand zich gedraagt op een manier die ons niet bevalt. Ongewenste dingen gebeuren en we creëren spanning in onszelf. Gewenste dingen gebeuren niet, een paar hindernissen doen zich voor en weer winden we ons daarover op. We beginnen innerlijk in de knoop te raken. En dit proces van reageren maakt de hele geestelijke en lichamelijke structuur zo gespannen, zo vol van negativiteit. Het leven wordt één grote ellende.’

            Goenka’s stem is hypnotiserend waardoor ik slaperig word. Telkens moet ik mijzelf tot de orde roepen.

            ‘Er doen zich voortdurend dingen voor die tegengesteld zijn aan onze wensen en verlangens. De vraag is dus: hoe kunnen we ophouden blindelings te reageren op dingen die we niet leuk vinden en voorkomen dat we impulsief reageren? Hoe kunnen we voorkomen dat we gespannen worden? Hoe kunnen we onze rust en vrede bewaren? Als woede in ons opkomt, worden we daardoor zo snel overmeesterd dat we het niet eens in de gaten hebben. Dan, overmand door woede, doen of zeggen we dingen die kwetsend zijn voor onszelf en voor anderen. Later, als de woede is gezakt, zit het ons dwars en hebben we er spijt van. We vragen dan deze of gene of God om vergeving: "Oh, ik heb iets verkeerds gedaan, vergeef me alstublieft!" Maar de volgende keer, in een soortgelijke situatie, reageren we op precies dezelfde manier. Al dat berouw helpt niets. De moeilijkheid is, dat we er ons niet van bewust zijn wanneer een onzuiverheid begint. Zij begint diep in het onderbewuste van de geest en tegen de tijd dat zij het bewuste niveau bereikt heeft, is zij zo sterk geworden dat zij ons overmeestert en we haar niet kunnen observeren.’

            Beste Goenka, denk ik, ik ben het niet helemaal met je eens. Zoals jij het nu vertelt lijkt het alsof we met z’n allen alsmaar in kringetjes ronddraaien maar dat gevoel heb ik niet. Om me heen zie ik werkelijk mensen veranderen, ik zelf incluis. Alleen zou ik graag willen dat het wat sneller gaat en dat ik een duidelijke methode kan hanteren om mijzelf verder te helpen, daarom ben ik hier.

            ‘Ongeveer 2500 jaar geleden bereikte Guatama Boeddha de uiteindelijke waarheid en vond daarmee de echte oplossing. Hij ontdekte dat, telkens wanneer er een onzuiverheid in de geest opkomt, er tegelijkertijd twee dingen op lichamelijk vlak gebeuren. Een ervan is dat de adem zijn normale ritme verliest. Men gaat zwaarder ademen telkens als er iets negatiefs in de geest ontstaat. Dit is gemakkelijk te observeren. En, op een fijner niveau, ontstaat er een biochemische reactie in het lichaam, die leidt tot een gewaarwording. Elke onzuiverheid doet dus een gewaarwording in het lichaam ontstaan. En dit is de sleutel tot de oplossing, een praktische oplossing. Als we de oefeningen volhouden, verdwijnen de onzuiverheden uiteindelijk helemaal en bewaren we onze rust en geluk. Geleidelijk aan wordt de geest vrij van onzuiverheden; hij wordt puur. En een pure geest is altijd vol liefde, onvoorwaardelijke liefde; vol mededogen voor de tekortkomingen en de ellende van anderen; vol vreugde over hun succes en geluk; vol gelijkmoedigheid onder alle omstandigheden. Degenen die regelmatig Vipassana beoefenen worden gevoeliger voor de ellende van anderen en doen hun uiterste best om die ellende zo goed als ze kunnen te verlichten zonder enige opwinding maar met een geest vol liefde, mededogen en gelijkmoedigheid. Op deze wijze bewaren zij hun eigen geluk en tevredenheid, terwijl ze meewerken aan de vrede en harmonie van anderen. Dit direct ervaren van de waarheid over onszelf, deze techniek van zelfobservatie wordt Vipassana meditatie genoemd. "Vipassana" betekent het observeren van dingen zoals zij werkelijk zijn.’

            Het is doodstil in de Dhammahal, iedereen luistert ademloos naar de bijna magnetische stem van de man die de Vipassana meditatietechniek over de hele wereld wist te verspreiden. Ik pak de draad weer op.

            ‘Het enige wat u te doen staat is uw brein trainen. U laat toch ook niet een wilde olifant in uw prachtig aangelegde tuin los? En zeker geen olifantenstier, levensgevaarlijk zelfs, hij zou u het leven kunnen kosten! Nee, een olifant moet worden getraind, met groot geduld, met een totale acceptatie van zijn fouten, steeds opnieuw leidt u de olifant naar waar u hem aan het werk wilt hebben. Beschouw uw brein als een wilde olifant, heb eerbied voor zijn kracht en weet dat slechts met veel geduld u deze enorme kracht kunt temmen, zodat het u gaat dienen. Weet u deze kracht werkelijk te temmen dan hebt u een geweldige en zeer krachtige dienaar voor de rest van het leven.’

            Plotseling zit voor mijn ogen een enorme olifant, een dame, ze kijkt me met haar kleine pientere oogjes aan, schudt haar kop, reikt met haar slurf naar mijn hoofd, snuffelt, beroert mijn haar en draait zich dan om. Haar staartje zwiept tegen mijn neus als ze langzaam weg sjokt. Haar naam is Gertrude. Gefascineerd volg ik haar de jungle in.

Uit: Het verhaal van duizend levens

Aowajoy

©2024-Joy Ligteringen